اعمال قاعده منع مجازات مضاعف نسبت به جرایم ارتکابی ایرانیان در خارج از کشور

ساریخانی, عادل; کرمی پور, مصطفی

اعمال قاعده منع مجازات مضاعف نسبت به جرایم ارتکابی ایرانیان در خارج از کشور

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار دانشگاه قم

² جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

یکی از قواعد مهم در حقوق جزای بین‌الملل، قاعدهی منع محاکمه و مجازات مجدد است که در حقوق ایران رویکردهای متفاوتی نسبت به این قاعده اتخاذ شده است؛ به ‌طوری ‌که شاهد پذیرش آن در قوانین قبل از انقلاب و حذف آن در قوانین بعد از انقلاب تا سال 1392هستیم. قانون‌گذار در اقدامی تحسین‌برانگیز در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، به‌طور صریح نسبت به پذیرش این قاعده در ردیف جرایم تعزیری، که تشکیل دهندهی بخش عمده فهرست جرایم در حقوق کیفری ایران به شمار میآید، اقدام کرد. با توجه به تفکیک تعزیرات به تعزیرات منصوص و غیرمنصوص شرعی، نکتهی حایز اهمیت، اعمال این قاعده در مجازات‌های حدود، قصاص، دیات و تعزیرات منصوص شرعی است. این نوشتار علاوه بر تشریح این موضوع، به بررسی اجرای مجازات‌های شرعی نسبت به مرتکب ایرانی در خارج از کشور با رعایت کلیه ضوابط شرعی و رسیدگی مجدد پس از بازگشت به ایران، پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

معاهدات مرتبط با حقوق جزا و جرم شناسی

عنوان مقاله [English]

The application of the principle of the prohibition of double punishment for offenses committed by Iranians abroad

نویسندگان [English]

adel sarikhani ¹
mostafa karamipour ²

¹ ostad

² دانشجوی دکتری

چکیده [English]

One of the most important rules in the international criminal law is the "Double jeopardy" which has been adopted in Iran with different approaches; So that the rule had accepted before the Islamic Revolution in Iran and then had been removed in the post-revolutionary law until 1392. The legislative authority, in the "Islamic Penal Code" which has been approved in 1392, accepted the "Double jeopardy" explicitly in the category of "Tazir offenses" which constits the major part of the crimes in the "Penal law" of Iran. Given the separation of "Tazir offenses" to the definite and the indefinite under Sharia Islamic law, it is important to apply the rule on sanctions of "Hadds", "Qisas" (retaliation), "Diyat" (weregild), and the definite "Tazir offenses"s under Sharia Islamic law. The current research, in addition to explaining this issue, studies the execution of sanctions under Sharia Islamic law against an Iranian criminal who has committed a crime abroad, adhere to all rules under Sharia Islamic law and retrial after he/ she returns to Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

Double jeopardy
sanctions under Sharia Islamic law
Hadds
Qisas (retaliation)
the definite "Tazir offenses"s under Sharia Islamic law

مراجع

منابع فارسی

اصفهانى (مجلسى اول)، محمدتقى (1400 ق). یک دوره فقه کامل فارسى، چاپ پنچم، تهران، مؤسسه و انتشارات فراهانى.
انصاری وهمکاران (1386). تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا، چاپ دوم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
توجهی، عبدالعلی (1394). آسیب‌شناسی قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، چاپ اول، انتشارات قوه قضاییه.
پوربافرانی، حسن و بیگی حسن، فاطمه (1392). اعمال قاعده منع محاکمه مجدد در جرایم مستوجب مجازات‌های شرعی، شماره اول، سال چهارم، پژوهش‌نامه حقوق کیفری.
پرادل، ژان، کورستنز،گئرت، فرملن، گرت (1393)، حقوق کیفری شورای اروپا، ترجمه محمد آشوری، تهران، نشر خرسندی، چاپ اول.
حاجی ده‌آبادی، احمد (1389). قواعد فقه جزایی، چاپ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حلی، ابن ادریس (1415 ق). السرائر، چاپ پنچم، ج 2، قم، موسسه النشرالاسلامی.
حلی، حسن بن یوسف (1368). تبصره المتعلمین، ج 1، چاپ اول، انتشارات فقیه.
حلی، حسن بن یوسف (1419 ق). قواعدالاحکام، چاپ اول، ج3، قم، موسسه النشر الاسلامی.
حلی، حسن بن یوسف (1410 ق). المختصر النافع فی فقه الامامیه، چاپ پنچم، تهران، موسسه بعثت.
حمید الله، محمد (1384) سلوک بین‌المللی اسلامی، مترجم محقق داماد، مرکز نشر علوم اسلامی.
الراوندی، سعیدبن عبدالله (1415 ق).فقه القرآن، چاپ سوم، قم، مکتبه آیت‌الله مرعشی.
رهامی، محسن، همکاران (1388). جرایم بدون بزه‌دیده، چاپ اول، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
شاکری، ابوالحسن و شیرزادی‌فر، فرشاد (1393). بررسی عدم‌پذیرش اعتبار احکام کیفری کشورهای خارجی در تعزیرات منصوص شرعی در حقوق ایران، سال یازدهم، شماره 38، فصل‌نامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، 1393.
الشربینی الخطیب، الشیخ محمد (بی‌تا). مغنی‌المحتاج الی معرفه معانی المنهاج، ج ۳، بیروت.
شمس ناتری، محمد ابراهیم (1392). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، ج 1، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
شریعتی، روح‌الله (1381). حقوق و وظایف غیرمسلمانان در جامعه اسلامی، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب.
شیرازی، ابواسحاق (بی‌تا).المهذب فی فقه مذهب الامام الشافعی، قاهره، بی‌تا.
صافی گلپایگانی،لطف‌الله (1363)، التعزیر انواعه و ملحقاته، چاپ سوم، قم، انتشارات جامع مدرسین.
صادقی، هادی (1393). جرایم علیه اشخاص، چاپ هفتم، تهران، میزان.
طباطبایی، سیدعلی (1422 ق). ریاض المسائل، ج سیزدهم، قم، موسسه النشر الاسلامی، چاپ سوم.
طباطبایی حکیم، سید محمد سعید (1420 ق). مسائل معاصره فی فقه القضاء، بی‌تا، مکتب آیت‌الله العظمی السید الحکیم.
طوسی، ابوجعفر، محمدبن حسن (1411)، مبسوط فی فقه الامامیه، ج 8، چاپ ششم، قم، المکتب المرتضویه.
طوسی، ابو جعفر، محمدبن حسن (1410ق). خلاف، ج 2، چاپ چهاردهم، قم، موسسه النشر الاسلامی.
طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن (بی‌تا). النهایه، چاپ سوم، بیروت، دارالکتب العربی.
العاملی مکی، شهیداول (1379). غایه المراد فی شرح نکت الارشاد، ج 4، چاپ سوم، قم، موسسه النشر الاسلامی.
عاملی، زین‌الدین (1406)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، چ سوم، داراحیاالتراث، بیروت.
عاملی، زین الدین (1417) مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، ج 2، چ سوم، چاپ سنگی.
عاملی حر، محمد (1388). وسایل الشیعه، ج 17، تهران، مکتبه الاسلامیه.
عوده، عبدالقادر (1415 ق). التشریع الجنایی الاسلامی، ج اول، بیروت، موسسه الرساله، چاپ سیزدهم. ترجمه حسن فرهودی‌نیا، نشر یادآوران، چ 1، 1390.
عمیدالدین عبدالمطلب ابن محمد الاعرج (1416 ق). کنزالفوائد فی حل مشکلات القواعد، ج 3، چاپ اول، قم، موسسه النشرالاسلامی.
فاضل، مقداد (1373). کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج 10، چاپ سوم، تهران، مرتضوی.
فاضل هندی، محمد بن حسن (1405 ق). کشف اللثام، ج دوم، چاپ سوم، قم، چاپ سنگی قدیم.
فیض، علیرضا (1375). مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، چاپ دوم، تهران، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.
قاضی ابن براج (1406 ق) المهذب، ج 2، چاپ هفتم، قم، جامعه المدرسین.
کاسانی، علاءالدین ابی‌بکربن مسعود (1986 م). بدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع، ج 7، چاپ دوم، بیروت، دارالکتب العلمی.
کلینی، محمدبن یعقوب، (1385). اصول کافی، ج 7، چاپ سوم، تهران، دارالکتب اسلامی.
کمال‌الدین، محمدبن عبدالواحد (بی‌تا). شرح فتح القدیر، ج 4، بیروت، دارالکتب علمی.
کسسه ( 1387). حقوق کیفری بین‌المللی. ترجمه حسین پیران، اردشیر امیرارجمند و زهرا موسوی، تهران، انتشارات جنگل، جاودانه.
ماوردی، علی بن حبیب (بی‌تا)، احکام السلطانیه، چاپ اول، بیروت، دارالفکر.
موسوی خمینی، روح الله (1388). تحریرالوسیله، ج 4، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ نهم.
مقدس اردبیلی، محمدبن علی (1416). مجمع الفائده و البرهان، ج 13، چاپ هشتم، انتشارات جامع المدرسین.
مفید، محمدبن نعمان (1410 ق). المقنعه، چاپ هفتم، قم، موسسه النشرالاسلامی.
مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (1382)، ج دوم، چاپ اول، قم، معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه، مرکز تحقیقات فقهی.
مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه (1396)، پیشینه رویه قضایی در ایران در ارتباط با قانون مجازات اسلامی، جلد دوم، چاپ اول.
نجفی، محمدبن حسن (1369).جواهرالکلام؛ ج ۴۱، چاپ دهم، تهران، دارالکتب اسلامی.
وابر، دن دیو (1368). رساله حقوق جنایی و قانونگذاری جزایی مقایسه. ترجمه سیدعلی آزمایش، تهران، انتشارات دانشکده حقوق دانشگاه تهران.

منابع انگلیسی

Convay,Gerard (2003), ne bis in idem and the international criminal tribunals, criminal law frum vol14, pp.351-383.
Bado, attilu(2014), fair trial and judicial independence Hun garian perspective, springer international publishing, Switzerland.
Creyer, Robert, frinal, hakan , robishen Darryl and wilnshurst, elizabet(2010), on introdctction, to international criminal law and procedure second edition, London Cambridge university press.
Jun, zhang, vhangzony, shan and youshui, miao(2003), china’s theory and practice on ne bis in idem, international Review of penal, law, vol73, pp 865-87.